Öz Varlık Değer Tespiti Nedir?
Öz varlık tespiti, son derece geniş bir kapsamda değerlendirilebilir. Türkiye benzeri fiyatlar genel düzeyinde daima belli artışların söz konusu olduğu ekonomik modellerde, şirketin mal varlığındaki pasif değerlerin artması neticesinde oluşan sermaye kayıplarında, şirket alacaklılarına ait hakların korunması önem arz eder. Bu tehlikenin önüne geçmek için Türk Ticaret Kanunu yasal bir zorunluluk barındıran bir düzenlemeye gitmiştir. Türk parasının değerinde oluşan düşüş, öz varlık değerinin de aynı ivmeyle düşüşe geçmesine neden olur. Varlıkların satılmaları haline elde edilecek olan gelirden giderlerin çıkartılmasıyla oluşturulan net tutar, net aktif değeri ifade eder. Cari değere dönüştürülmüş olan işletmenin değerinden, borçların düşürülmesiyle elde edilen yeni değer öz varlık olarak adlandırılır. Öz varlık, öz kaynak olarak da tanımlanır.
Öz Varlık Tespit Davaları
Öz varlık tespit davaları, ticaret mahkemelerinin sorumluluk alanındadır. Yukarıda yer alan gerekçelere dayalı olarak dava açılabilmektedir. Bu noktada davanın türüne ve içeriğine bağlı olarak belgeler ve prosedürler değişmektedir. Örneğin nevi değişikliklerinde bilindiği üzere anonim, komandit ya da ferdi işletmelerden limited şirket kurulabilmektedir. Bu süreçte öz varlık tespitinin yapılabilmesi adına ilgili mahkemeye başvurulmalıdır. Bu süreçte bir bilirkişi raporu talep edilir. Şirket birleşmelerinde ise; devralıcı birleşme ve yeni ortaklık kurulması yoluyla birleşme söz konusudur. Her iki birleşme tipinde de varlıkların tespitine yönelik olarak dava açılabilmektedir.
Öz Varlık Değer Tespiti Neden Yapılır?
Öz varlık tespitine pek çok nedenden dolayı ihtiyaç duyulabilir. İşletmeler, varlıklarına ait borçları karşılayamayacak duruma geldiğinde, öz sermayenin korunduğunu kanıtlamak durumundadır. Şirket birleşmelerinde oluşan hukuki zorunluluklar, cari değerlerin tespiti ya da öz kaynak yapısını güçlendirme düşüncesi, öz varlık değer tespiti için gerekçe olabilir. şirket içi etkenlerin dışında sektörel sebeplerden, piyasa ve pazarlama nedenlerinden veya geleceğe dönük genel ekonomik nedenler şirket değer tespitine ilişkin hazırlanacak rapora olumlu olduğu kadar olumsuz da etki edebilir. şirket değeri, mali noktaları öne çıkaran kesin rakamları, şirket itibarı ise şirketin piyasadaki konumuna ilişkin yapılan sübjektif değerlendirmeleri içermektedir. Öz varlık değer tespiti; rayiç değerinin saptanması, şirketin genel marka değerinin belirlenmesi ya da borçların gerçekçiliğinin saptanmasına yönelik olarak yapılabilir. Öz varlık tespitine ilişkin davalarla ticaret mahkemeleri ilgilenir. Genel anlamda tespit konusu olacak sebepleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Şirket bünyesinde öz sermayenin muhafaza edildiğini ispatlama zorunluluğu
- Şirketlerde ortaya çıka nevi değişiklikleri
- Şirket birleşmelerinde uygulanması gereken yasal zorunluluklar
- Cari değer tespiti
- Öz kaynak yapısını daha da güçlendirme düşüncesi,
- Mal varlığının rayiç bedelinin tespiti
- Şirketin marka değeri
- Borçların gerçekçiliğinin saptanması